Nasza Patronka
Generałowa Jadwiga z Działyńskich Zamoyska (1831-1923)
POBIERZ PREZENTACJĘ MULTIMEDIALNĄ (12MB)
Jadwiga z Działyńskich Zamoyska przyszła na świat w Warszawie
4 lipca 1831 r., w burzliwym czasie powstania listopadowego, jako trzecie z sześciorga dzieci Gryzeldy Celestyny i Adama Tytusa Działyńskich.
Rodzice i tradycje rodowe wywarły duży wpływ na ukształtowanie się jej osobowości. Ukochana córka Tytusa Działyńskiego od ojca pobierała pierwsze nauki historii powszechnej i geografii. Matka była jej przewodnikiem duchowym i autorytetem w sprawach wiary.
Symbolem patriotyzmu był dla Zamoyskiej jej brat Jan Działyński. Interesował się on bardzo wychowaniem i edukacją synów Generałowej, szczególnie Władysława, którego w testamencie uczynił swoim spadkobiercą.
Dzieciństwo Generałowej upłynęło na latach emigracyjnej tułaczki jej rodziców.
Otrzymała ona typowe wykształcenie domowe, charakterystyczne dla edukacji córek ziemiańskich w I połowie XIX w. Jej ukochaną nauczycielką była Angielka, protestantka, Anna Birt. Zamoyska „odziedziczyła” po niej zamiłowanie do czytania Pisma Świętego.
Tradycje rodzinne, wychowanie i edukacja ukształtowały Jadwigę Zamoyską. Istotną cechą jej charakteru był patriotyzm, który sprowadzał się do realizacji haseł typowej pracy organicznej. Miłość do ojczyzny łączyła się u Jadwigi z miłością do Boga. Religijność określała jej postawę i sądy wobec życia. Jedną z głównych zasad, którymi kierowała się w życiu, było poczucie obowiązku. Za podstawowy obowiązek i powołanie człowieka uważała pracę. Wymiarem doskonałości był dla niej porządek – typowo konserwatywny w sensie układów społecznych.
W życiu Zamoyskiej dużą rolę odegrało małżeństwo. Wyszła ona za mąż za brata swojej matki, pułkownika, a później generała Władysława Zamoyskiego (1803-1868). Po zamążpójściu zamieszkała w Paryżu, w siedzibie Biblioteki Polskiej na Quai d’Orleans 6.
Jadwiga samodzielnie (ze względu na zaangażowanie polityczne męża) zajmowała się wychowywaniem swoich dzieci, kształtując ich charaktery w duchu poświęcenia i ofiary w służbie Bogu i Ojczyźnie.
Żona czołowego polityka Hotelu Lambert rozumiała i podzielała obowiązki męża oraz jego służbę dla kraju. Z uwagą śledziła wydarzenia polityczne, szczególnie dotyczące sprawy polskiej. W czasie wojny krymskiej dwukrotnie, w latach 1854-1857, towarzyszyła mężowi w jego misji wojskowej w Turcji. Przebywała w Bukareszcie, a następnie w Szumli, gdzie Zamoyski utworzył II Pułk Kozaków Sułtańskich. Tam Generałowa własnym kosztem zorganizowała szpital dla polskich żołnierzy. W latach 1858-1863 Jadwiga towarzyszyła mężowi w podróżach dyplomatycznych do Anglii, gdzie podobnie jak na Wschodzie, zajmowała się korespondencją męża, uczestniczyła w propolskich mityngach i debatach parlamentarnych, których celem było zdobycie dyplomatycznego wsparcia rządu angielskiego dla powstania styczniowego. W 1863 roku przebywając w Poznańskiem, wspomagała działalność powstańczą swego brata. Pośredniczyła w organizacji transportu dla rekrutów z Francji, w przesyłaniu dla powstańców broni, pożyczała bratu pieniądze. Później, wraz z mężem, starała się dla niego o amnestię.
Będąc wdową, Zamoyska resztę życia poświęciła pracy dla kraju. Nawiązując do haseł zakładania stowarzyszeń religijnych bez obowiązku składania ślubów zakonnych, postanowiła (z inspiracji francuskich oratorianów) utworzyć „szkołę życia chrześcijańskiego”. Zamiar swój zrealizowała po odziedziczeniu przez syna dóbr kórnickich.
W 1882 roku założyła w Kórniku Szkołę Domowej Pracy Kobiet, częściej zwaną Zakładem Kórnickim. Była to pierwsza szkoła gospodarcza na ziemiach polskich. Działała początkowo w Kórniku (1882-1886), a po zamknięciu jej przez władze pruskie, została przeniesiona do Lubowli na Spiszu, następnie do Kalwarii Zebrzydowskiej. W 1889 roku, po nabyciu dóbr zakopiańskich przez Władysława Zamoyskiego, znalazła swoją siedzibę w Kuźnicach. Tam istniała do 1949 roku.
Program nauczania Szkoły obejmował obok wychowania religijnego i zajęć praktycznych, naukę śpiewu, rysunków, literatury, geografii i historii Polski. W ciągu prawie 70 lat istnienia Zakład opuściło kilka tysięcy dziewcząt wychowanych w duchu patriotyczno – religijnym, wyuczonych wszelkiego rodzaju prac z zakresu gospodarstwa domowego.
Naczelnym hasłem Zakładu była potrójna praca: duchowa, fizyczna i umysłowa. Symbolizowało ją godło Szkoły: krzyż, kądziel i książka. Hasło znalazło swój wyraz w hymnie zakładowym: „Służyć Bogu – służąc Ojczyźnie, służyć Ojczyźnie – służąc Bogu”.
Zamoyska napisała szereg dzieł o tematyce religijno – wychowawczej. Najważniejsze z nich to: „O miłości Ojczyzny”, „O pracy”, „O wychowaniu”. Opracowywała i wydawała też różne drobne druki dotyczące Szkoły: programy, warunki przyjęcia, spis wyprawki, podręczniki. Przygotowała edycję pamiętników męża, które zostały wydane w 6 tomach pod tytułem „Jenerał Zamoyski” nakładem Biblioteki Kórnickiej.
Zmarła 4 listopada 1923 r., w Kórniku w rodowej siedzibie Działyńskich, dokąd wróciła po latach emigracyjnej tułaczki.
Katarzyna Czachowska
